مقدمه:
روغنهای صنعتی آن دسته از روغنهاییاند که برای مصارف صنعتی استفاده میشوند، ازاینرو طیف وسیعی از روغنها را شامل میشوند. روغنهای صنعتی انواع گوناگونی دارند و در دستهبندیهای مختلفی قرار میگیرند. میتوان این روغنها را از نظر کاربرد و نوع ساخت آنها، تقسیمبندی کرد:
روغنهای صنعتی از نظر منشأ ساخت بهطورکلی دو زیرشاخه میشوند:
- روغن با پایه نفتی یاروغنهای مینرال
- روغن با پایه غیرنفتی و صنعتی که به آنهاروغنهای سنتتیک نیز میگویند.
از نظر کاربرد نیز این روغنها در چهار دستۀ قرار داده میشوند:
- روغنهای انتقال حرارت یا خنککننده
- روغنهای روانکار
- روغنهای فرایندی و
- روغنهای انتقال قدرت یا هیدرولیک.
پیشرفت تکنولوژی و ساخت روغن
در جریان پیشرفتهای حوزه تولید روغن صنعتی در اوایل سعی شد که روغن را بهتر تصفیه کرده و مواد افزودنی جدید و با کیفیتی به آن اضافه کنند و این کارها باعث شد که طول عمر روغنها نیز افزایش یابد. اما اتفاقاتی مانند بروز و پیدایش تکنولوژیهای جدیدی چون رفتن به دیگر کرات و باتوجهبه افزایش نیازها، موجب شد که روغنهای جدید متعددی تولید شود که توانایی تحمل فشار و حرارت زیاد را در طولانیمدت داشته باشند. ازاینرو روغنهای صنعتی با عملیات شیمیایی پیچیدهای تولید شدند. بعد از ظهور تکنولوژیهای جدیدی چون انرژی هستهای، نیاز به روغنهای صنعتی، روانکارها و سایر محصولات نفتی بیشتر شد. چرا که وسایل و ماشینآلات استفاده شده در این صنعت همچون ماشینآلات فرایند سوخت، رآکتورهای تحقیقاتی و تولید نیرو، جرثقیلهای تأسیسات تولید تشعشع، حملکنندهها و … نیاز به روغنهای صنعتی، مایعات آلی خاص و گریسها برای روانکاری داشتند.
انواع روغنها بهطورکلی
- روغنموتور Motor Oil
- روغن توربین Turbine Oil
- روغنهای صنعتی Industrial Oil
- روغنهای انتقال حرارت Heat Transfer Oil
- روغنهای انتقال قدرت Hydraulic Oil
- روغنهای خنککننده تراشکاری Coolant Oil
- روغنهای محافظ Protecting Oil
- روغنهای عایق کننده Insulation Oil
- روغنهای عملیات حرارتی و آبکاری Quenching Oil
- روغنهای عملیات نورد و شکلدهی فلزات
- روغن ترمز Brake Fluid
- روغن گیربکس یا جعبهدنده Gearbox Oil
روغنهای فرایندی نیز شامل روغنهایی مانند روغنهای فرایند لاستیک، روغنهای نساجی، روغنهای فرایند که باعث روانکاری، نرمشدن، حفاظت و جلوگیری از الکتریسیته ساکن میشوند، روغنهای فرایند کنف و روغنهای فرایند تولید چرم و … هستند.
انواع روغنهای صنعتی
روغنهای انتقال حرارت
این دسته از روغنهای صنعتی برای استفاده در عملیات حرارتی و تبرید مناسب هستند. کار اصلی این دسته از روغنها این است که حرارت را از قطعه کار و محیط میگیرند و آن را منتقل میکنند. این روغنها ضریبهای انتقال حرارت مختلفی دارند و یکی از کاربردهای متعدد این روغنها در انتقال حرارت در فرایند سریع سردکردن سیال یا کوینچ کردن است که پس از عملیات حرارتی پسا جوشکاری و PWHT عملیات حرارتی در بلبرینگها لازم است.
خواص این روغنها عبارتاند از:
ضدزنگ زدگی و زنگخوردگی، پایداری عالی حرارتی برای انتقال حرارت، آبکاری کردن، شستشوی سیستم انتقال حرارت و عملیات سردوگرم کردن فلزات.
روغنهای روانکار
روغنهای روانکار کار روانکاری قطعات موردنظر را انجام میدهند. برای هر قطعۀ خاصی روغن روانکار مختص به همان قطعه یا مشخصه تولید میشود. بهعنوانمثال برای هریک از کاربردهای دمای بالا یا پایین، طول عمر بیشتر، سازگاری با مواد غذایی و دیگر مواد و برای شرایط مختلفی که در داخل یا بیرون دستگاه اتفاق میافتد، روغن خاصی تولید شده است و باید حتماً از روغن مختص به همان کاربرد استفاده کرد. از جملۀ این روغنهای روانکار میتوان روغن کمپرسور، روغن گیربکس، روغن هیدرولیک و … را نام برد که کاربرد هر یک از آنها از اسمشان مشخص است.
این روغنها شامل دو نوعِ سبکوسنگین هستند. نوع سبک آن، برای روانکاری ماشینآلاتی که سرعت بالا و بار کم تا سرعت و بار متوسط دارند، مانند دستگاههای ساخت و تولید که شامل فرز، تراش و سیانسی و دستگاههای نساجی و… استفاده میشود. اما برای روانکاری دستگاههایی چون دستگاه هیدرولیک و چاپ، باید از روغنهایی استفاده شود که ویسکوزیته بالاتری دارند. نوع سنگین این روغنهای روانکار نیز برای ماشینآلاتی مناسب هستند که سرعت پایین و بار متوسط یا زیاد دارند.
روغنهای فرایندی
روغنهای فرایندی یا روغنهای برشی در برخی فرایندهای خاص مانند فرزکاری، تراشکاری، چرخدنده تراشی و … مورداستفاده قرار میگیرند. وظیفه روغنهای برشی در این فرایندها این است که برادههای تولید شده از سطح قطعه کار را دور کرده و ابزار براده برداری را خنک کنند. همچنین استفاده گستردۀ این روغنها، در ماشینکاری سوپر آلیاژها است.
روغنهای انتقال قدرت یا هیدرولیک
نوع دیگر از روغنهای صنعتی، روغنهای انتقال قدرت یا هیدرولیک هستند. روغنهای انتقال قدرت یا روغن هیدرولیک برای استفاده در سیستمهای هیدرولیک تولید شدهاند. به همین دلیل درجۀ خلوص بالا و ثابتِ اکسیداسیون دارند. این روغنها به جهت انتقال قدرت در هیدروموتورها، پمپهای هیدرولیک و دیگر تجهیزاتی که سیستم هیدرولیکی دارند، استفاده میشوند. روغنهای هیدرولیک باید حتماً یک درجۀ گرانروی خاص داشته باشند. اگر گرانروی آنها از حد مشخص شده بیشتر باشد، موتور دستگاه برای اینکه این روغن را بهصورت سیال درآورد، متحمل فشار زیادی میشود و آسیب میبیند و اگر از یک حد مشخصی کمتر باشد، توانایی انتقال قدرت را نخواهد داشت و باعث میشود که در تجهیزات هیدرولیک نشتی زیادی صورت بگیرد.
